Hệ miễn dịch chính là lớp bảo vệ tự nhiên của cơ thể, đó là “bức tường phòng thủ” chống lại sự xâm nhập của virus, vi khuẩn và ký sinh trùng. Khi hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả, nó sẽ ngăn chặn sự xâm nhập của các tác nhân gây hại này, giúp trẻ tránh được các bệnh lý và đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh. Điều này có thể giúp trẻ chống lại nhiều loại bệnh thường gặp trong quá trình lớn lên.
1. Nguyên nhân khiến hệ miễn dịch của trẻ suy giảm
Hệ miễn dịch ở trẻ sơ sinh được bảo vệ tốt chủ yếu nhờ hệ thống kháng thể mà chúng nhận được từ khi còn trong bào thai. Tuy nhiên, sau 6 tháng đầu, sự giảm dần của các kháng thể trở nên đáng chú ý. Do đó, việc cho trẻ được bú mẹ ngay từ khi sinh và tiếp tục cho bú mẹ đến 6 tháng tuổi là rất quan trọng. Bằng cách này, trẻ sẽ nhận được một lượng lớn kháng thể từ mẹ, giúp duy trì hệ miễn dịch trong giai đoạn đầu đời.
Từ 6 tháng tuổi trở đi, lượng kháng thể mẹ truyền sang trẻ đã giảm đi đáng kể, trong khi hệ miễn dịch của trẻ vẫn chưa hoàn thiện. Thực tế, đến 3 – 4 tuổi, hệ miễn dịch mới bắt đầu sản xuất đủ các kháng thể cần thiết để chống lại các bệnh lý nhiễm trùng. Giai đoạn từ 6 tháng đến 3 tuổi là thời kỳ mà hai hệ thống miễn dịch, thụ động từ mẹ và chủ động từ trẻ, có sự giao thoa. Điều này làm cho trẻ trở nên nhạy cảm hơn đối với các bệnh nhiễm khuẩn như tiêu chảy, viêm đường hô hấp và dị ứng.
2. Khi hệ miễn dịch suy giảm, trẻ dễ nhiễm những bệnh nào?
- Bệnh liên quan đến đường hô hấp
Trẻ em có hệ miễn dịch yếu và hệ hô hấp chưa phát triển đầy đủ, vì vậy đường thở của chúng thường ngắn hơn. Sự hít thở nhanh chóng này có thể tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn và virus gây bệnh xâm nhập dễ dàng hơn. Các bệnh phổ biến mà trẻ em dễ mắc phải trong hệ hô hấp bao gồm viêm họng cấp tính, viêm mũi, cảm lạnh, viêm thanh quản, viêm thanh khí quản và biến chứng viêm phổi.
Đối với những trẻ bị viêm phế quản, biến chứng viêm phổi, hoặc viêm họng cấp tính, việc không chữa trị kịp thời có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Nếu triệu chứng như sốt, ho, đau khi nuốt không giảm hoặc trở nên nghiêm trọng hơn sau khoảng 5 – 7 ngày, có thể có sự xuất hiện của vi khuẩn, là nguyên nhân gây ra bệnh.
- Viêm thanh quản và viêm thanh khí phế quản cấp
Thường xuất hiện ở trẻ từ 6 tháng đến 6 tuổi, và phổ biến nhất là ở trẻ 2 tuổi, bệnh này thường bắt đầu với triệu chứng viêm mũi và họng thông thường. Trẻ có thể bắt đầu cảm thấy khàn giọng, hoặc có thể bị mất giọng hoàn toàn, khò khè, thở rít, hoặc thậm chí có thể lồng ngực lõm ức. Ho của trẻ thường xuyên và mạnh mẽ, và có thể gây khó thở, hô hấp nhanh chóng và ồn ào. Cơ hô hấp phụ của trẻ có thể căng thẳng, và trẻ có thể trở nên nhợt nhạt, chảy mồ hôi, bị tái nhợt và thậm chí có thể tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.
- Viêm phổi
Phát sinh ở mọi độ tuổi, bệnh này thường do vi khuẩn gây ra, đặc biệt là vi khuẩn Hib và phế cầu khuẩn. Biểu hiện ban đầu của bệnh thường là thở nhanh không đều, ho kèm khò khè, đặc biệt nếu có xuất tiết nhiều đờm nhớt ở đường hô hấp. Một số trẻ cũng có thể phát sốt cao, cảm thấy mệt mỏi, lờ đờ. Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây tử vong cho trẻ.
- Viêm mũi xoang cấp
Bệnh này tương tự như viêm mũi họng cấp, nhưng các triệu chứng thường bắt đầu nhẹ và sau đó trở nên nghiêm trọng hơn sau khoảng một tuần. Trẻ có thể bị nghẹt mũi và sổ mũi kéo dài. Mũi của trẻ có thể tiết nước mũi màu trắng đục, xanh hoặc vàng. Họ có thể quấy khóc nhiều hơn thường; nếu đã biết nói, trẻ có thể phàn nàn về đau đầu, đau sau hốc mắt, cảm giác mặt nặng nề và họng khô rát.
- Bệnh về đường tiêu hóa
Bệnh về đường tiêu hóa ảnh hưởng đến trẻ nhỏ, đặc biệt là trong 5 năm đầu đời, khi đường ruột vẫn đang phát triển và hoạt động của enzyme còn yếu, cùng với hệ thống nội tiết, hệ tuần hoàn và chức năng của gan, thận chưa hoàn thiện. Sự suy giảm hệ miễn dịch và thời tiết lạnh thường tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn, virus và ký sinh trùng gây bệnh.
- Trẻ bị bệnh rối loạn tiêu hóa
Rối loạn tiêu hóa xảy ra khi có sự cản trở trong hệ tiêu hóa, thường đi kèm với đau bụng và thay đổi trong quá trình tiêu hóa. Khi bị rối loạn tiêu hóa, trẻ thường gặp khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày và có thể phải đối mặt với đau bụng, đầy hơi và cảm giác không thoải mái. Đặc biệt, trẻ nhỏ có nguy cơ cao hơn về rối loạn tiêu hóa do hệ tiêu hóa của họ chưa hoàn thiện về cấu trúc, dẫn đến việc hấp thụ chất dinh dưỡng không hiệu quả. Điều này có thể dẫn đến suy dinh dưỡng và chậm phát triển thể chất và hệ miễn dịch.
- Tiêu chảy
Tiêu chảy là một trong những vấn đề phổ biến nhất trong hệ tiêu hóa của trẻ em, thường do vi khuẩn hoặc virus tấn công đường ruột. Biểu hiện chính của tiêu chảy là trẻ đi tiểu nhiều hơn bình thường, phân lỏng và có thể kèm theo triệu chứng như đau bụng và mất nước.
- Bệnh kiết lỵ
Bệnh kiết lỵ chủ yếu do ký sinh trùng Amip và vi khuẩn Shigella gây ra, có thể gây ra các triệu chứng như sốt, đau bụng và tiêu chảy có máu. Kiết lỵ có nguy cơ trở thành mãn tính và cần được chữa trị kịp thời để tránh biến chứng nguy hiểm.
Nguy cơ chính của bệnh kiết lỵ là khả năng trở thành mãn tính và kéo dài. Ngoài ra, ký sinh trùng Amip cũng có thể xâm nhập vào gan gây ra áp-xe gan. Loại Shigella, một trong các loại vi khuẩn gây kiết lỵ ở trẻ em, không gây ra bệnh mãn tính hoặc áp-xe gan, nhưng nếu biến chứng, có thể dẫn đến tử vong trong vòng 24 giờ.
Để ngăn ngừa các vấn đề về đường tiêu hóa cho trẻ, cha mẹ cần tuân thủ các biện pháp vệ sinh cá nhân và đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Điều này bao gồm sử dụng nước đã đun sôi để làm nguội và ưu tiên sử dụng nước giải khát đã qua xử lý tiệt trùng, được đóng gói kín trong lon hoặc chai. Nên tránh cho trẻ uống nước từ các nguồn không an toàn như nước vỉa hè bụi bặm. Thức ăn nên được nấu chín đúng cách và không nên để quá lâu, không để thức ăn chưa dùng mở ra ngoài môi trường lâu dài, và luôn giữ thức ăn được bảo quản ở nhiệt độ an toàn để tránh ôi thiu. Cũng nên tạo thói quen cho trẻ rửa tay sạch sẽ trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
Ngoài ra, cần đảm bảo trẻ được cung cấp đủ chất dinh dưỡng thông qua việc ăn uống đa dạng và chia nhỏ các bữa ăn. Khuyến khích trẻ uống đủ nước, và có thể bổ sung nước cam, nước chanh tươi, chanh muối, và nước dừa để cung cấp Vitamin C và điện giải cho cơ thể. Cần tiêm phòng vaccine đầy đủ để phòng tránh các bệnh liên quan.
